Mười ba con ma : Nhĩ

Thời Xuân Thu Chiến Quốc, Ngụy Văn Hầu một hôm uống rượu cùng các quan đại phu trong triều, đang lúc cao hứng bèn hỏi : - Quả nhân là một vị vua như thế nào ?
Ai nấy đều trả lời : - Bệ hạ là một vị minh quân.
Riêng có Địch Hoàng thưa lên : - Bệ hạ không phải minh quân !
Ngụy Văn Hầu tức bực, bèn hỏi : - Sao quả nhân không phải là minh quân ?
Địch Hoàng thưa : - Bệ hạ đánh Trung Sơn, không đem nơi đó phong cho Hoàng Thúc mà lại đem phong cho con còn nhỏ quá. Xem vậy thì bệ hạ không sáng suốt, chỉ biết lo cho mình và con mình, không kể đến ai là người làm được việc. Sao gọi là minh quân được ?
Ngụy Văn Hầu nổi giận, đuổi Địch Hoàng đi. Địch Hoàng đi, không hối tiếc. Ngụy Văn Hầu lại hỏi quan đại phu khác là Nhiệm Tòa. Nhiệm Tòa thưa :
- Bệ hạ thực là minh quân.
- Sao quả nhân lại là minh quân ?
Nhiệm Tòa đáp: - Tôi nghe người xưa nói : ‘‘ Có minh quân mới có trực thần’’. Tôi vừa thấy Địch Hoàng nói thẳng, tỏ ra trung thực lắm, vậy bệ hạ có Địch Hoàng là trực thần, nhà vua phải là minh quân.
Ngụy Văn Hầu xấu hổ, cho vời Địch Hoàng lại để giúp việc nước như cũ. Trong câu chuyện này, người xưa gọi việc làm của Nhiệm Tòa là "thuận nước đẩy tình người", trong một hoàn cảnh dầu sôi lửa bỏng của Địch Hoàng đã khôn khéo cứu người thoát nạn. Bằng ngược lại với một chút ác ý, nói thêm vài lời thì có lẽ Địch Hoàng đã bị chém làm hai mảnh, cái ác ý này cũng là "thuận nước" trong hoàn cảnh của người khác nhưng là "thuận nước đẩy thuyền" hay "lạc tỉnh hạ thạch - ném đá cho người dưới giếng".

Cũng một lời nói thẳng để can người khác, mà khéo nói một tí thì có kết quả, vụng nói một chút có thể mang họa vào thân. Vậy thì cùng là một sự thật nhưng với cách mà người ta nghe khác nhau thì sẽ có những mức độ và phản ứng khác nhau. Ngụy Văn Hầu thức tỉnh bởi vì ông thực sự là một vị minh quân, nhưng vẫn là một con người nên khi được nghe khen ngợi thì lấy làm vui thích, khi nghe chê bai sẽ cảm thấy bực tức.

Nghe và nói được sự thật như Địch Hoàng sẽ nên người chính trực. Nghe và đặt tình người trong lời nói, hành động như Nhiệm Tòa sẽ nên gương sáng cho muôn người. Nghe và biết thay đổi từ cái sai nên cái đúng, biết tự thức tỉnh bản thân như Ngụy Văn Hầu thì thực đã biết sử dụng sức mạnh của chính mình.

Cái tai không phải để trang trí hay chỉ để đeo khuyên, đeo bông nhưng còn để nghe lấy cái hay, cái đẹp để đưa tâm hồn con người bay lên cao hơn. Sẽ thật khổ sở cho nó khi phải nghe lấy những điều dung tục, nịnh hót như một số ít người có tật “thính dâm”, hay ưa được xu nịnh luôn thích nghe những điều đầy sự dục lạc hoặc trái sự thật. Và khi đã nghe lấy sự thật hay điều hay thì cũng phải nói đúng sự thật để chẳng làm mất đi chính mình. Sự thật hay điều hay mà mỗi người được nghe thấy chính là thứ vàng ròng được trao cho mỗi người. Vậy nên mỗi người sẽ biết phải chọn thứ vàng mười cho chính mình được giàu có hơn, và khi đã được giao vàng thì phải trả lại vàng. Trả lại đúng thứ vàng đã được nhận cho kho tàng tâm hồn thêm giàu đẹp. Lấy thứ khác thay vào hay đem sắt mà tráo đổi không những nghèo nàn hơn nhưng còn đánh mất chính mình vì cái còn lại không còn là vàng ròng nữa, nó chỉ mang lấy vẻ óng ánh nhưng rốt cuộc cũng chẳng phải vàng !

Dom.NTP, 11-04-2013